Światło i architektura

Światło, zarówno to naturalne, jak i sztuczne jest nieodłącznym elementem architektury. W trakcie powstawania koncepcji urbanistycznej i architektonicznej jest jednym z najważniejszych czynników nowej inwestycji. Stawiane jest na równi z tworzywem jakim jest drewno, kamień, cegła, beton, szkło czy stal.

Oświetlenie w budownictwie pełni dwie bardzo ważne funkcje

Pierwsza dotyczy obiektów mieszkalnych, biurowych czy przemysłowych, gdzie światło ma spełniać rolę użytkową. Jak wiemy, słońce jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Dlatego bardzo istotne przy planowaniu przestrzeni jest wykorzystanie naturalnego światła, ewentualnie sztucznego, które działa tak jak promienie słoneczne. Jego dostęp regulowany jest przez normy, które określają wartości niezbędne do oświetlenia każdego m2, w zależności od funkcji jaką dane pomieszczenia ma spełniać. Nie zapominajmy również, że słońce to także energia słoneczna, która dzięki nowoczesnym technologiom jest coraz częściej wykorzystywana w budownictwie. W ten sposób nie tylko przyczyniamy się do ochrony środowiska i mniejszego zużycia energii, ale możemy także zaoszczędzić.

Zupełnie inne właściwości spełnia oświetlenie mające na celu uwypuklić zalety albo ukryć mankamenty budowli. W tym przypadku mówimy o funkcji wizualno-planistycznej. Monumentalne czy kameralne obiekty to szerokie pole do eksperymentu, a ukazanie ich w odpowiednim świetle, może odmienić oblicze projektu architektonicznego. Światło niesie za sobą również ładunek emocjonalny, niezbędny do odbioru samej formy. Potrafi wydobyć właściwości materiałów, podkreślić kolor oraz kształt.

Historia

Istnieje wiele dowodów, że światło i architektura od wieków stanowią duet idealny. Świadczą o tym zarówno zachowane podręczniki do architektury, jak i budowle, które przetrwały po dziś dzień np. Panteon. Nie posiada on żadnych okien, światło wpada przez jedyny otworu, znajdujący się w kopule. Promienie sączą się na majestatyczne kasetony, przez co przestrzeń nabiera boskiego majestatu. Warto również wspomnieć o drzwiach, rozmieszczonych tak, aby w trakcie przesilenia, w dni wiosenne i zimowe padało na nie światło.

Jedną z pierwszych sztucznie oświetlonych budowli była wieża Eiffla. Podczas swojej inauguracji, w trakcie Wystawy Światowej, która miała miejsce w 1889r. była oświetlona przez setki lamp gazowych, zmieniających kolory na niebieski, czerwony i biały. Na szczycie konstrukcji znajdowały się reflektory oświetlające pozostałe pawilony, dodatkowo codziennie sygnalizowały początek oraz koniec wystawy.

Za pioniera oświetlenia architektonicznego uważa się Richarda Kelly'ego. Jego pierwszym projektem, który zyskał światowy rozgłos był Glass House tzw. Szklany Dom zrealizowany w 1949r. wraz z Philipem Johnsonem. Budynek ten stał się przełomem w budownictwie, ponieważ jako pierwszy w całości zbudowany był ze szkła oraz ze stali, co jak na tamte czasy było czymś niezwykłym. Stanowiło on również integralną część otaczającego go krajobrazu. Ale to właśnie oświetlenie okazało się tutaj największym wyzwanie. Co zrobić, aby światło nie odbijało się w szybach, jak w lustrze? Kelly zachował odpowiedni balans między oświetleniem znajdującym się na zewnątrz oraz wewnątrz budynku. Jednocześnie zmniejszając jego natężenie w środku oraz oświetlając trawnik i drzewa, będące w bezpośrednim sąsiedztwie domu. Dzięki temu architektura ta stała się niewidoczna po zmroku.

Jak prawidłowo oświetlać architekturę?

Dzięki Richardowi Kelly'emu posiadamy także metodologię dotyczącą projektowania oświetlenia architektonicznego. Jego publikacja wyróżnia trzy kluczowe rodzaje światła:

1. Poświatę ogniskową – światło zadaniowe, które nadaje kierunek przestrzeni oraz wskazuje odbiorcy, na co ma spoglądać np. punktowy reflektor czy lampa do czytania.

2. Luminescencję otoczenia – jednolite światło bez cienia;

3. Olśniewającą grę – światło dekoracyjne np. żyrandol, który świeci migoczącymi snopami światła.

Architekt dysponuje więc trzema rodzajami światła, które musi właściwie rozdysponować. Niestety borykamy się z problemem nadmiernego doświetlania budynków, dotyczy to także ulic, parków czy skwerów, przez co dochodzi do zjawiska zwanego zanieczyszczeniem światłem. Jest nam ono bardzo dobrze znane po zmroku, kiedy nad miastem unosi się łuna świetlna.

Rozwój technologiczny napawa nas jednak optymizmem i jest w stanie sprostać istniejącym problemom. Rozwiązaniem są źródła LED, stanowią one ok. 50% globalnego rynku oświetlenia. Są o wiele bardziej efektywne niż tradycyjne żarówki. Pobierają ok. 80% mniej energii i mogą świecić nawet 15 razy dłużej. Z ich pomocą możemy również: sterować kątem padania światła, zdalnie zarządzać z różnych systemów zewnętrznych, synchronizować z czujnikami światła czy ruchu, a nawet wykorzystywać do przesyłania danych.

Producent oświetlenia Lena Lighting odpowiedzialna jest za projekt iluminacji budynku Wydziału Architektury Politechniki Poznańskiej. Od samego początku towarzyszyła mu idea proekologiczna, w efekcie której powstał jeden z najnowocześniejszych i energooszczędnych obiektów w tej części świata. Niski pobór energii uzyskany został, dzięki wykorzystaniu wydajnych opraw ze zintegrowanym panelem LED, wykonanym z płytki PCB na podkładzie z aluminium. Sama realizacja składała się z dwóch etapów. W trakcie pierwszego, wykorzystane zostały oprawy zewnętrzne, na których zamontowano 16 lamp z indywidualnie dopasowanym kątem świecenia. W drugiej fazie, do górnej części budynku użyty został system opraw zewnętrznych o szerokim rozsyle, który wywołał efekt zalewu światła o specjalnym chabrowym kolorze.